چگونه از هویت جنسی کودکمان مراقبت کنیم؟ - جعبه مهر

این که یک دختر به تفنگ بازی علاقه داشته باشد و یک پسر با عروسک هایش خاله بازی کند در جای خودش قابل آنالیز و مهم است، اما موضوع این پرونده درباره والدینی است که خارج از انتخاب کودک دوست دارند علایق خودشان را به فرزند تحمیل نمایند پدر با دخترش بوکس بازی کند و مادرهم انگشت های پسر را لاک بزند. آیا این موضوع با گذر زمان درست می گردد یا برای آینده بچه چالش ایجاد می نماید؟ در این پرونده این موضوع را آنالیز نموده ایم.

روایت هایی از تربیت دخترانه پسر ها و برعکس

احتمالا شما هم در بین فامیل یا حداقل در شبکه های اجتماعی دیده اید که دست های پسربچه ای را لاک زده یا موهایش را دم اسبی بسته اند یا یک دختر مشغول بازی با آچار و پیچ گوشتی است و .... در ادامه مطلب، روایت هایی واقعی از این اتفاقات خواهید خواند.

به قربون گیسوی کمندت پسرکم!

پسر کوچک شان شب ها برای فرار از اضطراب، عروسکی را که شاید با جنسیت اش همخوانی ندارد در آغوش می گیرد. از طرفی هم دل شان نمی آید مو های طلایی و فرفری پسرشان را کوتاه نمایند، برخلاف میل کودک موهایش را از پشت می بندند و تل و گل سر برایش می خرند. نگرانی شان از آن جا آغاز می گردد که در کوچه و خیابان و مهمانی ها، هم بازی های هم جنس اش، شیوه بازی و ظاهر دخترانه او را درک نمی نمایند و به آن واکنش نشان می دهند. اما همچنان پدر و مادر اصرار به آرایش و تیپ دخترانه برای پسرشان دارند.

دخترم؛ مرد خانه است!

نام پسرشان را از همان ماه اول بارداری معین نموده بودند، اما خداوند به آن ها دختری زیبا هدیه کرد. فکر کردند شاید بتوانند او را مثل یک مرد تربیت نمایند و به آرزوی شان برسند. مثلا آچار و پیچ گوشتی را به دستش بدهند و از این که خودروی پدرش را تعمیرکند غرق در احساس غرور شوند. با وجود انتظارشان برای داشتن فرزند پسر این واقعیت را نادیده می گیرند و نقش فرزندشان را نه آن طور که هست، بلکه آن گونه که می خواهند معین می نمایند.

پدر که مدعی است از بعضی ناتوانی های همسرش خسته شده، ظرافت همسرش را به پای ضعف او می گذارد. در عوض برای تربیت دختری توانمند و به قول خودش مرد کوشش می نماید تا این کاستی را به روش خودش فراموش کند. در ابتدا پدر از رفتار های پسرانه دخترش ذوق و افتخار می نماید، ولی در آستانه 16 سالگی دخترش، تازه یادش می افتد دلش می خواهد دخترش مثل دختر های همسن و سالش رفتار کند.

دختر خشن و جنگجوی من!

در جایی دیگر مادری که به خاطر ضعف جسمانی و ترس، همواره از شخصیت آسیب پذیر و نحیف اش در عذاب بوده است، احتمالا نمی خواهد دخترش چنین ضعفی را تجربه کند. راه نجاتش را خرید اسباب بازی هایی مانند شمشیر و تفنگ یا ثبت نام در کلاس های ورزشی خشن می داند. تصور می نماید اگر دخترش را بدون درنظر دریافت علایقش جنگجو بار بیاورد، دفاع از خود را یاد بگیرد و جسم اش را آماده مبارزه کند، او دیگر قربانی خشونت خانگی و خیابانی نمی گردد و امنیت اش تضمین می گردد. در حالی که دخترک چشمش به عروسک های دوستانش است و با حسرت خاله بازی آن ها را تماشا می نماید.

آرایش کردن پسربچه ها برای استوری کردن!

مادر به محض وارد شدن به اتاق، پسر کوچکش را می بیند که به لوازم آرایشی اش دست زده و درهم برهم و غیرحرفه ای صورتش را آرایش نموده است. به نظر می رسد خود را شبیه به تنها زن زندگی اش یعنی مادرش نموده است. عکس العمل این مادران متفاوت است، یکی به شیرین کاری پسرش لبخند می زند و آرایش را با لاک زدن به ناخن هایش تکمیل می نماید، به یادگار عکسی می گیرد، در لحظه استوری می نماید و می نویسد این هم از دخترک زیبای ما! دیگری با فریادی کودکش را غافلگیر می نماید، دست هایش را می گیرد و با سرزنش صورت مبهوت و معصومانه او را می شوید. اما مادری دیگر رفتار محافظه کارانه تری را در پیش می گیرد و با ملایمت و به زبان بچگانه به او می گوید که پسر ها آرایش نمی نمایند و با مداد سیاه برایش سبیلی می کشد، مثلا به او یاد می دهد که حالا مرد شدی!

در تربیت نباید نسبت به جنسیت فرزند بی توجه بود

یک روان شناس کودک پاسخ می دهد که اگر علایق فرزندمان با تعاریف فعلی جامعه از نقش های جنسیتی همخوانی ندارد، باید چه کنیم؟

روش تربیتی پیش از این به گونه ای بود که از دختران بیشتر انتظار کار های زنانه تری مثل عروسک بازی، آشپزی و خانه داری می رفت و در مقابلش از پسر ها توقع جسارت و رفتار های مردانه تری بود. اما امروزه انتظارات جامعه از کار های دخترانه و پسرانه تغییر یافته است. دختران در فعالیت هایی می درخشند که پیش از این مردانه به نظر می رسیدند و همین طور پسر ها در مهارت هایی پیروز هستند که گاهی زنانه دانسته می گردد (مثل آشپزی). به طور کلی رفتار ها و علاقه مندی های بچه ها، اغلب با جنسیت شان همخوانی ندارد که به گفته کارشناسان این مسئله تا حدی طبیعی است. اما وقتی علایق، توانایی ها و رفتار های کودک متفاوت با انتظارات غالب جامعه از او باشد، مورد سرزنش قرار می گیرد.

در این صورت دور از ذهن نیست که والدین آگاهانه یا عمدی شیوه ای را به کار بگیرند تا جامعه پذیرای او باشد. این درحالی است که راحتی و رضایت کودک از خودش نباید نادیده گرفته گردد. از دیگر سو بعضی والدین بنا به دلایلی سعی می نمایند فرزندان خود را با تربیتی غیر از جنسیت خودش عظیم نمایند تا جایی که این موضوع باعث ایجاد نگرانی در اطرافیان و حتی اعلام نارضایتی و شکایت به این رفتار می گردد. دکتر ساحل گرامی، روان شناس کودک به ما می گوید که چگونه نگران علایق و توانایی های فرزندمان که با تعاریف فعلی جامعه از نقش های جنسیتی همخوانی دارد یا ندارد، نباشیم و به کودک مان یاری کنیم تا از توانایی های بالقوه منحصر به فردش راضی باشد.

فعالیت هایشان را به حساب کنجکاوی بگذارید

این روانشناس معتقد است: پدر و مادر بدون هیچ تردیدی تا قبل از پنج سالگی نباید روی جنسیت کودک حساس شوند. یعنی این که اگر دخترمان به ورزش رزمی علاقه دارد تشویقش کنیم یا اگر پسرمان هر از گاهی دوست دارد با عروسک بازی کند و حتی آرایش کند این را به حساب کنجکاوی های مقطعی او بگذاریم. این مسئله کاملا طبیعی است و همه بچه ها کم و بیش با تفاوت هایی، چنین چیزی را تجربه می نمایند. بچه ها فعالیت های جنس مقابل را انجام می دهند و بعد در نهایت به این نتیجه می رسند که اگر فعالیت های متناسب با جنسیت خودشان را انجام بدهند تشویق و حمایت بیشتری دریافت می نمایند.

اما توصیه می گردد که خیلی به دختر و پسر تاکید نکنیم که حتما باید فعالیت های متناسب با جنسیت اش داشته باشد و این قضیه از نظر علمی هم ثابت شده است. این کار باعث می گردد یک جور دوست داشتن مشروط ایجاد گردد که دختر من اگر فوتبال بازی کند من دوستش ندارم. این خودش باعث ایجاد یک نوع جلب توجه می گردد و بچه از علاقه مندی های خودش فاصله می گیرد، چون می خواهد توجه والدین را داشته باشد. پس در تمام این مراحل باید حمایت کردن و دوست داشتن های بدون قید و شرط داشته باشیم. رعایت این مسئله، سلامت روان بچه ها را در سال های آینده تضمین می نماید.

واکنش تندی نشان ندهید

وی در ادامه نوع واکنش لازم والدین را این گونه تبیین می نماید: یکی از توصیه های مهم و معمول ما در این زمینه برخورد خیلی راحت با علاقه مند بودن بچه ها با بازی های جنس مقابل است، اما به این معنی نیست که دستی دستی خودمان بچه را به سمت یک جنس ببریم. مثلا برای پسرمان عروسک بگیریم یا به ناخن هایش لاک بزنیم بدون این که خودش تمایلی داشته باشد. یا دخترمان را به سمت فعالیت های اکشن و پسرانه یا به کار های غالبی که ما برای جنس دختر متصور هستیم سوق بدهیم.

اگر می بینید که بچه خودش به یک سری فعالیت ها علاقه دارد، وظیفه ما حمایت کردن است، چون مخالفت و سرزنش در این شرایط در خودپنداری بچه ها تاثیرگذار است. یعنی خودشان را دوست داشتنی نمی دانند و باعث می گردد که از فعالیت مورد علاقه شان مثل یک رشته ورزشی فاصله بگیرند. پس ما به عنوان پدر و مادر نباید آتش این قضیه را تند کنیم. همچنین اگر می بینیم فرزندمان به فعالیت خاص و متضاد با جنسیت اش ارتباط برقرار می نماید، نگران نشویم، چون در بیشتر موارد این یک مرحله موقتی است و به راحتی طی می گردد.

بچه ها متناسب با جنسیت شان تربیت شوند

دکتر گرامی به عنوان نکته آخر می گوید: مادری که پسرش را آرایش می نماید یا پدری که برای دخترش، اسباب بازی پسرانه می خرد، دچار یک اشتباه تربیتی شده است که اگر رفتارش را اصلاح نکند، فرزندش دچار آسیب های شخصیتی خواهد شد. یکی از نکته های مهمی که در فرزندپروری اهمیت دارد، این است که بچه ها متناسب با جنسیت شان تربیت شوند.

اگر کودکی با توجه به جنسیت خود پرورش نیابد (تربیت دختران با شیوه های پسرانه و پسران با شیوه های دخترانه)، ممکن است در آینده در پیداکردن هویت جنسی ثابت خود دچار مشکل گردد؛ بنابراین باید با پسران و دختران به گونه ای رفتار گردد تا باعث تقویت و پررنگ تر شدن خصوصیات مردانه در پسر ها و زنانه در دختر ها گردد. به طور کلی والدین در عین توجه به بچه ها، باید سعی نمایند رفتار های مثبت را در آن ها تقویت نمایند و اگر شاهد بروز رفتار های منفی در آن ها هستند با شیوه های خاص آن را اصلاح و خاموش نمایند نه این که مشکل ساز شوند و هویت جنسی فرزندشان را به خطر بیندازند.

سیر تغییر و تحول در هویت جنسی بچه ها

اگر شما پدر و مادری هستید که درباره رفتار های جنسیتی فرزندتان آگاهی ندارید، یا خواسته و ناخواسته می خواهید او را برخلاف جنسیت اش تربیت کنید، بد نیست این اطلاعات علمی را مطالعه کنید.

پیش از 2 سالگی کودک

در این دوره بچه ها هیچ برداشتی از دختر و پسر بودن ندارند و رفتار های جنسیتی را خیلی نشان نمی دهند، اما از دوسالگی به بعد، بچه ها تقریبا به این بینش می رسند که بین دختر و پسر تفاوت هایی وجود دارد و درباره تفاوت های فیزیکی هوشیار می شوند و رفته رفته می فهمند که لباس و رفتار دخترانه و پسرانه کدام است یا اگر کسی کامیون براند و در تیم آتش نشانی باشد، مرد است و اگر کسی ظرف بشوید و غذا بپزد زن است.

در 3 سالگی

در سه تا سه و نیم سالگی خودشان را به عنوان یک دختر یا پسر یاد می نمایند. اسباب بازی های سنی و جنسیتی مثل عروسک و ماشین را انتخاب می نمایند. البته در انتخاب اسباب بازی و نقش های مرتبط با جنس، ممکن است جابه جایی دیده گردد. پسر ها هم به اندازه دختر ها از عروسک بازی لذت می برند. مفهوم جنسیت در بچه ها به تدریج بین سه تا پنج سالگی ایجاد می گردد.

در 5 سالگی

پیش از پنج سالگی به نظر می رسد بچه ها تصوری از پایداری مفهوم جنسیت ندارند. برای مثال یک کودک ممکن است از مربی خود بپرسد: آیا شما در کودکی دختر بودی یا پسر؟ یا یک پسر خردسال ممکن است بگوید می خواهد وقتی عظیم شد یک مادر گردد. اما در پنج سالگی تفاوت های جنسی در بازی نیز آشکار می گردد و کم کم به سمت فعالیت های دخترانه یا پسرانه گرایش پیدا می نمایند.

پسر ها نقش های بیرون از خانه را بازی می نمایند و از فضای فیزیکی بیشتری سود می برند و در بازی های پر سر و صدا و زد و خورد شرکت می نمایند، ولی دختر ها اغلب در نقش هایی که جنبه یاریی و پرورشی دارند مثل نظافت، بچه داری، خانه داری و ... ظاهر می شوند. در این سن هنوز هر دو جنس موقع بازی با هم هستند. پس از پنج سالگی به تدریج بچه ها یاد می گیرند که تغییراتی در لباس یا مدل مو، تغییری در جنسیت ایجاد نمی نماید. در سنین پنج - شش سالگی بچه ها بیشتر تمایل پیدا می نمایند که به گروه های همجنس خود ملحق شوند و برای استفاده از کلیشه های جنسیتی خیلی سختگیر می شوند.

در 7 سالگی

بچه ها به پایداری جنسیتی دست می یابند و می دانند که به کدام جنس تعلق دارند و جنس آنان در طول زندگی ثابت می ماند. مشاغل خاص و رشته های تحصیلی را با هر جنسیت مرتبط می دانند. آن ها جداسازی جنسیتی انجام می دهند یعنی این که پسر ها با پسر ها بازی می نمایند و دختر ها با دخترها. مخصوصا این قضیه وقتی که پا به دبستان می گذارند، بهتر دیده می گردد که تمایل دارند با همسن و سال های خودشان گروه های دوستی تشکیل بدهند و سعی می نمایند ارزش های هر جنس را رعایت نمایند و فعالیت های مربوط به هر جنسیت را داشته باشند.

حتی می بینیم که در این سن بچه ها همان طور که قادرند رنگ ها را تفکیک نمایند، اسباب بازی ها و فعالیت ها را تفکیک می نمایند و ترجیح می دهند که فعالیت جنس مقابل را نداشته باشند. خیلی می شنویم در بازی های شان به هم می گویند: مگه تو دختری که موهاتو بلندکردی؟ یا مگه تو پسری که تفنگ بازی می کنی! و این تفکیک را بعد از سن دبستان خیلی ملموس تر خواهیم دید.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری